چرا تربیت شنیداری لازم است ؟

تصور کنید کودکی دارید که به تازگی تشخیص داده اید که کم شنوا است . از کارشناسان کمک گرفتین و سمعک مناسب هم تحویل گرفتیم .وقتی سمعک را می گذاریم گویی کودک را وارد دنیایی می کنیم پر از سر و صدا که قبلا خیلی از این صداها را نمی شنیده یا خوب نمی شنیده و الان واضح می تواند بشنود . اما شنیدن تنها برای کودک کافی نیست . او باید یاد بگیرد هم بشنود و هم یاد بگیرد صداها را بشناسد و این که چه عکس العملی را نشان دهد . اگر این اتفاق بیفتد در واقع ما شنیدن کودک را تبدیل به مهارت ارتباطی کرده ایم .و به او یاد داده ایم که چه طور با دنیایی اطرافش ارتباط برقرار کند.

قدم دوم یاد بگیریم که صداها به دو قسمت تقسیم می شوند : 1- محیطی 2- گفتاری

صداهای محیطی : شامل زنگ در ، تلفن ، جاروبرقی و...

صداهای گفتاری : شامل گفتار ، کلمه  و مفهوم هایی است که از دهان انسان خارج می شود که    می تواند از طریق تلوزیون یا تلفن باشد .

بنا براین دو مهارت جداگانه وجود دارد ما مجبوریم این دو مهارت را طی مراحلی به کودک خود یاد بدهیم  . فراموش نکنید کودک مراحل طبیعی که یک کودک کم شنوا به دنیا می آید و طی می کند و خود به خود این مراحل را طی می کند را کسب نکرده و ما مجبوریم از طریق تمرینات مختلف این آموزش را به کودک بدیم و این مراحل را جبران کنیم .

2- جلب توجه کودک به صدا :

ما به شما یاد داده ایم که کودک باید صداها را بشنود ، بشناسد و عکی العمل نشان دهد . برای آموزش از شنیدن شروع می کنیم . صدا در محیط وجود دارد در مقابل کودک می نشینیم و از داشتن باتری سمعک  ، تنظیم سمعک مطمئن می شویم ، آنگاه دقت می کنیم که آیا کودک وقتی دارد فعالیتی انجام می دهد و ما زنگ تلفن را به صدا در می آوریم یا چیزی از دستمان می افتد ، کودک برای یک لحظه هم که شده فعالیتش را متوقف می کند یا حالت گوش دادن به خودش می گیرد ؟ اگر این کار را کرد کودک را خیلی زیاد تشویق می کنیم . یادتان باشد اگر کودک تشویق شود دوباره این عکس المعل را نشان می دهد . ولی اگر نگاه کردیم و دیدیم که کودک عکس العملی نشان نمی دهد و دارد به فعالیتش ادامه می دهد ، توجه اش را جلب می کنیم . جلویش می نشینیم به گوشمان اشاره می کنیم وبا تعجب می پرسیم که صدای چی اومد  ؟ گوش کن . و چندین بار این کار را تکرار می کنیم . در نهایت دست کودک را می گیریم و به سمت منبع صدا می بریم و نشانش می دهیم و دوباره آن صدا را تکرار می کنیم . این کار را اگر در طول هفته چندین بار تکرار کنیم مطمئن باشید درانتهای هفته وقتی بازی می کند و صدای تلفن را می شنود قطعابازی اش را متوقف می کند و به سمت تلفن بر می گردد یعنی من صدا را شنیدم و به آن توجه کردم .

3- محیط شنیداری مناسب برای کودک فراهم کنیم .

این سومین جلسه برای  والدین در مورد مراحل تربیت شنیداری است . اگر خاطرتان باشد در مورد کشف و شنیدن صداهای محیطی صحبت کردیم . توجه کنید که این تمرینات باید در محیط ساکت انجام شود و فاصله منبع صدا وحتی خود شما با کودکتان زیاد نباشد . تا چهار قدم معمولی در نظر بگیرید چون اولین مرحله باید شرایط شنیدن را برای کودک فراهم کنید تا کودک در شرایط مناسب آموزش ببیند . چنانچه کودک در شرایط مناسب یاد بگیرد قطعا یاد گرفته هایش را می تواند در شرایط چالش انگیز هم به کار ببرد . مثال : لگو انداختن . در مراحل اول نیاز به لگو داریم یعنی کودک هست ، خودمان هستیم ، پدر ، مادر ، خاله و .. هستند ما جلوی کودک پشت سر نفر سوم هستیم و صدا در میاریم طبل یا سوت می زنیم یا عروسک صداساز را به صدا در می آوریم . آن فرد باید به محض شنیدن صدا لگویی را در کنار گوشش قرار دهد به نشانه ی اینکه دارم می شنوم و لگو را به زمین بیندازد .چندین بار این کار باید تکرار شود و بعد لگو به دست کودک می دهیم و همین کار را با او تکرار می کنیم . حتی ممکن است ما را هم ببیند در نهایت پشت سر کودک می نشینیم . از همه اصوات استفاده می کنیم . مثل زنگ در ، تلفن ، موبایل ،بوق و... و خیلی چیز های دیگر . اشتیاقتان را از دست ندهید مدام با هر حرکتی که انجام می دهید کلی تشویق داشته باشید ، خلاقیت داشته باشید و بازی را جذاب به کودک ارائه دهید تا همکاری طولانی تری با شما داشته باشد .

4- آموزش ریتم و قطع و وصل صدا

در این جلسه می خواهیم درباره ی دو تا نکته صحبت کنیم . یکی ریتم صدا ، یکی قطع و وصل صدا . در مورد ریتم یک مثال می زنیم : دقت کردین بچه هایی که با شنیدن ریتم شروع می کنند به تکان دادن خودشان یعنی متوجه می شوند که این صدا ریتم دارد و با گفتار معمولی تفاوت دارد .در واقع کودک دارد این فرق را می زارد بین گفتار و ریتمی که در یک آهنگ یا موسیقی گوش می کند و شروع می کند به تکان دادن خودش که اصطلاحا ما می گوییم دارد می رقصد . تاب تاب عباسی ، دس دسی این اصطلاحات را ما استفاده می کنیم و کودک هم می رقصد.

این مهارت ها را ما باید به کودک آموزش دهیم . چطوری ؟ کودک را بغل می کنیم و وقتی شعری خوانده می شود مادر ریتم را به خودش می دهد و عقب و جلو می شود که یعنی من دارم یک موسیقی می شنوم و همه با هم آن شعر را بخوانید . یا یک لگو بهش می دهیم . یعنی یک عروسک را می دهیم دست بابا یا یک نفر سوم و وقتی ما شعر می خوانیم آن عروسک را تکان می ده یعنی ریتم وجود دارد . اینجا می توانیم حتی وقتی دیگه شعر نمی خوانیم عروسک هم از حرکت بایستد و با تعجب بگوییم صدا نمی آید . ضبط را  روشن کنیم  که موسیقی بخش کند با موسیقی عروسک دست ما تکون بخورد و هنگام قطع شدن موسیقی از حرکت بایستد .

می توان منبع موسیقی را به دست کودک دهیم و کمکش کنیم که دکمه ای که برای پخش هست را قطع و وصل کند . موقعی که روشن می کند عروسکش تکان می خورد . وقتی با انگتش کمک می کنیم صدا را قطع کند دیگر عروسکش تکان نمی خورد و این یعنی وقتی صدا هست عروسک تکان می خورد و وقتی نیست می ایستد این یعنی قطع و وصل صدا .ریتم هم همین طور هست شما می توانید یک گفتار پخش کنید وقتی گفتار هست هیچ تکانی وجود ندارد . وقتی موسیقی هست ریتم آن را بدن می گیرد و تکون می خورد . این برای پایه ای بودن مهارت گوش دادن برای کودک ما خیلی مهم است

5- استفاده تمام مدت از سمعک

نکته ی اول : ما توقع داریم بعد از چندین هفته که به تدریج زمان استفاده از سمعک را برای کودک افزایش دادیم توی این مراحل تقریبا تمام مدت کودک از سمعک استفاده کند اگر غیر از این هست باید از نظر مشاورین استفاده کنید . بپرسید از مادرانی که این روز ها را گذراندن . تجربه عادت دادن بچه یشان را از آنان بپرسیم ، ایده بگیریم که آنها چه کاری می کرده اند . قطعا همه ی روش ها برای همه مناسب نیست ولی شما می توانید ایده بگیرید یعنی شما چه کاری می کرده اید من هم ببینم ببینم برای کودکم چه چیزی مناسب است همان کار را انجام دهم .

نکته ی دوم : باید شروع کنیم به آموزش اینکه کودک شما متوجه باشد که سمعکش خاموش یا روشن است و به شما اطلاع دهد نه اینکه به شما بگوید اینکه سمعکم روشنه یا خاموشه . اصلا شاید کودک نتواند صحبت کند ولی وقتی سمعک خاموش است کودک آن را از گوشش در بیاورد و بگوید صدا نیست یا به گوشش اشاره کند . . این ها را باید گزارش دهیم چطوری همان اول سمعک را که می گذاریم از قصد آن را خاموش کنیم و شروع کنیم به حرف زدن و بگوییم صدا نمیاد و سمعک را برداریم و به علامت گوش دادن کنار گوشمان بگیریم و بگوییم نه نه صدا نیست و بعد روشن کنیم و بگذاریم روی گوشش و با خوش حالی بگوییم صدا اومد .یعنی این فرق را متوجه بشود وقتی صدا از سمعک رد نمی شود با وقتی از سمعک رد می شود چه تفاوتی دارد . این را مدام تکرار کنید . نکته ی مهم این است که چک کردن سمعک را جلوی انجام ندهید چون کودک شما ور رفتن به سمعکش را یاد می گیرد ، از گوشش در می آورد و باتری اش را بر می دارد و برای شما دردسر می شود . پس خاموش و روشن بودن را آموزش دهیم و به اضافه ی اینکه  یاد بگیرد مدام تمام مدتی را که بیدار هست سمعک روی گوشش باشد / اگر این اتفاق نیفتاد حتما از کارشناسان یا مشاورین کمک بگیرید که چطور این کار را انجام دهید . سوال بپرسید و حتما از تجربه های دیگر هم استفاده کنید .

جهت یابی یک

با کشف شش صدای لینک می توانیم مطمئن که کودک تمام طیف اصوات گفتاری را می شنود و به آن ها دسترسی دارد و تفائت ظریفی بین اصوات گفتاری را می تواند تشخیص دهد .

پیدا کردن منبع صدا ( یک نوع جهت یابی ) یعنی کودک باید متوجه صداها در جهت های مختلف باشد .

تمرین آموزش:

1-اول باید از سمعک ها مظمئن باشیم که هر دو گوش به درستی تنظیم شده باشد. مثال : می توانیم قایم شویم و بعد کودک را صدا بزنیم واو ما را پیدا کند . و یا گوشی مبایل خود را قایم کنید و بعد به موبایل زنگ بزنیم تا کودک آن را پیدا کند . در نظر داشته باشیم در فعالیت و تمرین های اول کودک با صدا زیاد فاصله نداشته باشد . کم کم فاصله ها را کم کنیم .

جهت یابی دو

جهت یابی برای کودکان بزرگتر : کودک را در مرکز یک ساعت قرار می دهیم و عدد های ساعت را هم در نظر می گیریم .و بعد چشمان کودک را می بندیم و او را صدا می زنیم .کودک باید تشخیص دهد که چه سمتی از ساعت قار گرفته است . راست ، چپ و... . اول باید با سکوت این تمرین را انجام دهیم و بعد از چند تمرین می توانیم یک نویز از آهنگ پخش کنیم و از کودک بخواهیم تشخیص صدای ما را بدهد .

نکته : توجه داشته باشید در این تمرین ها دو نفر نباشند چون اگر دو نفر با صداهای مختلف کودک را صدا بزند ، کودک دچار اشتباه می شود .

1-آیا می دانید واژگان کودک با چه سرعتی رشد می کند .؟ آیا می دانید سرعت افزایش درک واژگان در کودک به تدریج بالا و بالاتر می رود. برای مثال یک کودک با شنوایی طبیعی در سن 18 ماهگی بین 150-200 کلمه را درک می کند.همین کودک در سن 6 سالگی به طور میانگین 13000 کلمه را می تواند بفهمد و این عدد در سن 7 سالگی به 26000کلمه می رسد . در واقع بخش عمده یادگیری واژگان به صورت تصادفی اتفاق می افتد . در واقع یادگیری این واژگان با این سرعت تنها با کمک گوش دادن عملی می شود و آموزش این همه واژگان با کمک حس بینایی و به صورت مستقیم کار بسیار دشواری است پس بیایید به همراه هم با شناخت بهتر روش های درمانی مختلف درمانی موجود در درمان کم شنوایی و مزایا و معایب هر کدام به کودک کم شنوا کمک کنیم  2- آیا می دانید توایی دنبال کردن بحث در جمع های بیش از دو نفر به چهمهارت هایی نیاز دارد ؟دنبال کردن بحث در گروه های بیش از دو نفر و توجه به گفتار افراد مختلف به مهارت های ارتباط و مهارت گوش دادن در سطح بالایی نیاز دارد .این مهارت معمولا در سطوح بالای یادگیری گوش دادن به دست می آید.و اهمیت خیلی زیادی در بهبود ارتباط کودک با سایر کودکان دارد . پس بیایید به همراه هم با شناخت بهتر روش های مختلف درمانی موجود در درمان کم شنوایی در معایب و مزایای هر کدام به کودک کم شنوا کمک بکنیم.

3-آیا می دانید کودک کم شنوا بسته به باقیمانده ی شنوایی اش توانایی یادگیری ساخت های زبانی بر اثر مواجه شدن با آن ها را دارد ؟

در واقع اگر کودک گوش کردن را یاد گرفته باشد و در محیطی قرار بگیرد که سرشار از تحریکات مناسب باشد می تواند با توجه به میزان باقی مانده شنوایی تعداد زیادی از ساخته های زبانی را به صورت طبیعی با مواجه مکرر با آنها اکتساب کند. و دیگر نیازی به تمرین های آموزشی مستقیم برای اکتساب آن ها نداشته باشد . پس بیایید به همراه هم با شناخت بهتر روش های درمانی مختلف که در درمان کم شنوایی وجود دارد و مزایا و معایب هر کدام به کودک کم شنوا کمک بکنیم .

4-وقتی سمعک امکان شنیدن را فراهم می سازد پس از اینکه کودک گوش کردن را یاد گرفت چرا باز هم نیاز به درمان وجود دارد ؟ سمعک یا پروتز کاشت حلزون در مقایسه با شنوایی طبیعی محدودیت هایی را به فرد کم شنوا تحمیل می کند حتی بعد از یادگیری گوش دادن فرد کم شنوا بسته به نوع میزان کم شنوایی و با توجه به سمعک یا پروتز کاشت حلزون که استفاده می کند بخشی از اطلاعات آکوستیک را از دست می دهد و برای اصلاح مشکلات به وجود آمده نیاز به درمان اصلاحی و درمان های مستقیم وجود دارد پس بیایید به همراه هم با شناخت بهتر روش های درمانی مختلف که در درمان کم شنوایی وجود دارد و مزایا و معایب هر کدام به کودک کم شنوا کمک بکنیم

1-شنیدن با سمعک با شنوایی طبیعی چه تفاوتی دارد ؟ تصور می کنید کودکی که از سمعک استفاده می کند چه طوری می شنود ؟

به نظر شما سمعک مثل عینک هست که به محض اینکه ازش استفاده می کنیم مشکل کودک رفع شود ؟ این طور نیست سمعک در مقایسه با شنوایی طبیعی محدودیت هایی دارد به عنوان مثال : فرد با شنوایی طبیعی صداهایی را که چندین متر فاصله دارد را می تواند بشنود اما فاصله ای که یک کودک کم شنوا با سمعک می تواند از آن شعاع بشنود بسته به میزان کم شنوایی محدود است و با افت بیشتری از شنوایی محدود و محدوتر می شود .

2- شنیدن چه محرکی برای کودک کم شنوا ساده تر است ؟

به نظر شما آیا شنیدن کلمات منفرد برای کودک ساده تر است یا شنیدن جملات ؟ در مورد جملات : شنیدن جمله ای که کاملا با آهنگ طبیعی و با آهنگ اغراق آمیز بیان شده برای کودک ساده تر است یا شنیدن جمله ای که بدون آهنگ بیان می شود ؟ برای مثال : از مغازه پفک خریدم اگر این جمله را کاملا بدون آهنگ بیان کنیم برای کودک ساده تر است شنیدنش یا با آهنگ بیان کنیم ؟ آنچه که مسام است اینکه جمله ای که با آهنگ اغراق آمیز بیان می شود خیلی ساده تر شنیده می شود تا جمله ای که با سرعت زیاد و بدون آهنگه .

3- آیا می دانید توجه به گفتار دیگران در حضور سر و صدا برای کودکان کم شنوا چه کار دشواری است ؟ آیا می دانید اگر از ابتدا محیط یک کودک کم شنوا پر سر و صدا باشد و از اصول لازم یادگیری گوش دادن استفاده نشود کودک نهایتا دچار مشکل خواهد شد و بقیه حس ها را جانشین حس شنوایی  می کند .اما اگر اصول یادگیری گوش دادن را که مهم هستند رعایت شود کودک کم شنوا در مراحل بعد یاد خواهد گرفت که متناسب با باقی مانده شنوایی اش در حضور سر و صدا گوش کند .

4-آیا می دانید حس مناسب برای اصلاح خطاهای گفتاری کودک کدام است ؟

آیا می دانید حس مناسب برای اصلاح خطاهای گفتاری تنها با کمک حس بینایی یا لامسه چقد کار دشواری است ؟ اگر کودک گوش دادن را فرا نگرفته باشد برای اصلاح اغلب خطاهای تولیدیش نیاز به آموزش مستقیم دارد . در واقع کودک طبیعی با گوش دادن به گفتار دیگران و مقایسه گفتار دیگران با گفتار خودش می تواند گفتار طبیعی را اکتساب کند . درمورد کودکان کم شنوا هم باید از همین روند استفاده کنیم .

5- آیا می دانید اینکه کودک با سرعت ، گفتار دیگران را بفهمد نیاز به مهارت گوش دادن خوبی دارد ؟ آیا متوجه شده اید که کودک کم شنوا نیاز به چند بار تکرار دارد تا بتواند جملات دیگران را متوجه بشود . کودکی که مهارت گوش کردن در آن خوب رشد کرده است می تواند با سرعت بیشتری گفتار دیگران را درک کند .مگر اینکه در محیطی قرار بگیرد که در آنجا سر و صدای زیادی وجود داشته باشد یا محیط نامناسب باشد .

6- شناخت اسم :

توجه به اسم خودش در محیط پر سر و صدا ، البته قبل از آن باید اسم خودش را بشناسد . در مورد اینکه اسم خودش را بشناسد باسد خیلی صدایش کنید . حتما عکس خودش را به دیوار بچسبانید و اسمش را بگویید و به خودش اشاره کنید. می توانید چند نفر از دوستان و هم بازی هایش بشینن و اسم هر کدام را که گفتین بگوید منم و دستش را بالا ببرد . به کودکمان که رسیدیم اسمش را بگوییم و همه به او نگاه کنیم که تو باید بگی این اسم منه و دستشو بالا ببرد . مثلتوی  بازی وقتی اسم خودش را شناخت ، و وقتی صدایش زدیم و جواب داد انتظار داریم توی پارک هم وقتی بازی می کند اسمش را صدا بزنیم و به سمت ما بیاید . اگر در منزل می خواهید انجام دهید یک منبع صدا ایجاد کنیم مثل سر و صدای یک موسیقی و.. البته نه آنقدر که قابل شنیدن نباشد صدای شما  ، و در فاصله های مختلف این کار ار انجام دهید .

6- لحن های مختلف :

کودک باید لحن افراد مختلف منزل را بشناسد یعنی صدای بابا را بشناسد و... . بعد از این صدای افرادی را که با ما ارتباط دارند و ساکن منزل نیستند مانند دایی ، خاله و... . و مرحله ی سوم افرادی هستند که دیر به دیر همدیگر را می بینیم مانند همسایه و.. . شما آلبومی می گذارید که یک عکس دسته جمعی هست مثل مامان و بابا و خودش و.. . هر کسی را که از پشت سر صدایش می کنیم عکسش را نشان بده . مثلا بابا صدایش میکند عکس بابا را نشان دهد . برای آموزش می توانید الگو دهید کودک نگاه می کند و یاد می گیرد .