رابطه رفتار والدين با پرخاشگري فرزندان
خلاصه : مهارت فرزندپروری یکی از اساسی ترین مهارت هایی است که والدین به هنگام تربیت و پرورش فرزندان خود باید از آن آگاهی داشته باشند.
متن کل خبر : مهارت فرزندپروری یکی از اساسی ترین مهارت هایی است که والدین به هنگام تربیت و پرورش فرزندان خود باید از آن آگاهی داشته باشند. بیراه نیست اگر بگوییم بیشتر والدین ایرانی از این مهارت ها سر رشته ندارند و اصول فرزندپروری را به طور سنتی و طبق دیده ها و شنیده های خود از نسل قبل فراگرفته اند. با پیشرفت علوم و روشن شدن نقش این مهارت ها در تربیت فرزندان، کارشناسان و متخصصان علوم رفتاری هرچه بیشتر بر اهمیت نقش والدین و کسب اطلاعات و دانش در بارور ساختن و شکل گیری شخصیت کودکانتاکید می ورزند. ازجمله مهم ترین مسائلی که والدین به ویژه در دوران نوجوانی فرزندشان باید نسبت به آن اطلاع داشته باشند، اختلالات اضطرابی است که در این دوره بروز پیدا می کند، چنان که دکتر مهدی تهرانی دوست رئیس بیمارستان روزبه به ایسنا با اشاره به این که در دوران نوجوانی شایع ترین تغییرات خلقی بروز می کند، اظهار می کند: مشکلاتی چون افسردگی، عصبانیت، اضطراب و پرخاشگری در سنین نوجوانی بیشتر بروز می کند.مشکلات روان پزشکی در پسران شایع تر است اما به طور کلی می توان گفت، رفتارهای پرخاشگرانه و عصبانیت در پسران و اضطراب در دختران شیوع بیشتری دارد.

دکتر محمد قاضی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و مشاور خانواده، درباره اضطراب به خراسان چنین می گوید: اضطراب به خودی خود مفید است زیرا اگر اضطراب نباشد انسان به مخاطره می افتد.

اگر اضطراب نباشد، یک کودک ۵ ساله بی محابا راه می رود و از پله می افتد اما او با درک خطراتی که در محیط پیرامونش وجود دارد حواسش را جمع می کند تا نیفتد. ما بزرگ ترها هم اگر اضطراب نداشته باشیم بدون توجه به خطرات عرض خیابان را طی می کنیم. دانش آموز و دانشجو نیز بدون اضطراب نمی تواند درس بخواند و در تحصیل موفق باشد. بنابراین اضطراب به اندازه کافی ضرری ندارد اما اضطراب بیش از متوسط فلج کننده است و در عملکرد فرد اختلال ایجاد می کند.گاه اضطراب با وسواس همراه می شود و تمام زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد. کسی که وسواس دارد با اضافه کاری یا تکرار کارهای مشابه در واقع تلاش می کند اضطراب خود را فرو بنشاند و راه حل آن سرزنش کردن یا تذکر مدام نیست بلکه راه حل های خود را دارد که شامل دارو درمانی و روان درمانی به صورت هم زمان است.

والدین باید تلاش کنند آرامش را به فرزند مضطرب خود تلقین کنند و جو محیط خانواده را آرام نگه دارند. واقعیت این است که در بسیاری از خانواده ها علت پرخاشگری و عصبی بودن و حتی اضطراب فرزندان ریشه در رفتارهای والدین دارد. غلامعلی افروز، رئیس سازمان نظام روان شناسی و مشاوره کشور، در این باره به فارس می گوید: در خانواده هایی که یکی از والدین یا هر دو نفر افرادی حساس و عصبی هستند، بچه ها نیز به شدت از حالات و رفتارهای آنان متاثر می شوند یا در خانواده هایی که پدر و مادر هر دو افرادی تنبیه گر یا پرخاشگر هستند، بچه های خانواده از آن ها تاثیر می پذیرند و دچار مشکلاتی نظیر کم رویی، اضطراب، عصبانیت، گوشه گیری و اختلال کلامی می شوند. بنابراین رفتار بچه ها در واقع انعکاسی از مشکلات پدر و مادر است و درمان والدین منجر به بهبود وضعیت فرزندان می شود. از این رو ریشه یابی اختلالاتی چون اضطراب و پرخاشگری که ممکن است در کودکان ۲ یا ۳ ساله طبیعی باشد، ضروری است؛ این اختلال با آموزش والدین و شناسایی علت دقیق بروز آن در سال های بعد رفع می شود.

دکتر قاضی درباره علت بروز اختلالات اضطرابی در دوران نوجوانی توضیح می دهد: دقت کنید که فقط درباره نوجوانی کلمه بحران به کار می رود. هرگز نمی گوییم بحران کودکی یا جوانی بلکه می گوییم بحران نوجوانی. دوره نوجوانی همراه با حساسیت ها و کنش های متفاوت از سوی فرد است. او از دوران کودکی فاصله گرفته است و می خواهد کودک نباشد اما هنوز هست و می خواهد بزرگ باشد اما نیست. او بین این ۲ دنیا گرفتار است و به علت تغییرات فیزیکی و هورمونی با مسائل متعددی دست و پنجه نرم می کند. او می خواهد مثل بزرگ ترها رفتار کند اما فاقد مهارت های کافی است و از طرفی کودک هم نیست که بخواهد همه چیز را از اول یاد بگیرد، مجموعه این عوامل زمینه ساز بروز اضطراب و اختلالات آن در نوجوان می شود.

در این موقعیت، محیط اجتماعی و فضایی که در آن بزرگ می شود، نقش اساسی دارد. او به دنبال هویت خود است، می خواهد احترام دیگران را جلب کند و اگر جامعه توانمندی و احترامی که نوجوان خواهان آن است، به او ندهد، دچار اضطراب خواهد شد.به نقل از ایلنا طی تحقیقات روان شناختی روی ۵ هزار کودک و نوجوان تهرانی مشخص شد که ۲۵ تا ۵۰ درصد نوجوانان درجاتی از شکل افسردگی دارند و ۱۰ تا ۴۰ درصد آن ها اختلال اضطراب و افسردگی را هم زمان با هم بروز می دهند. حسین ابراهیمی مقدم مشاور خانواده با اشاره به انجام بررسی آثار روان شناختی و فیزیولوژیکی مصرف الکل و حشیش در نوجوانان به ایلنا می گوید: بیشتر نوجوانان درگیر مواد مخدر مشکلات مرتبط با مسائل تحصیلی، کشمکش های خانوادگی،آشفتگی های هیجانی، اختلالات اضطرابی و سابقه بیش فعالی در کودکی دارند. البته به نظر می رسد یک الگوی پیچیده وجود دارد از جمله حساسیت های ژنتیکی و بیولوژیکی که فرد بیشتر از دیگران از مصرف مواد لذت می برد و افسردگی و اضطراب را در فرد به صورت موقت تسکین می دهد.

براساس این تحقیقات مصرف الکل علاوه بر مستی، آشفتگی حرکتی، شناختی، مشکلات قلبی، تنفسی مشکلاتی نظیر خستگی، تهوع، اختلال در حل مسئله و قضاوت، نداشتن تعادل، تحریک پذیری، تکلم مغشوش و در مواردی اغما را به دنبال دارد. الکل منطقه ای به نام تشکیلات تورنیه ای(مشبک) را که نزدیک پایه مغز است درگیر می کند و عملکرد گیرنده های گلوتامین را تحت تاثیر قرار می دهد به طوری که مصرف آن باعث مسدود شدن این گیرنده ها و کم شدن گلوتامین و نیز کاهش استرس موقت و آرمیدگی می شود.این روان شناس درباره مصرف حشیش می گوید: مصرف مقدار متوسط آن آثار خفیف پدید می آورد و نوجوانان چند ثانیه پس از استعمال آن حالت خارش، گیجی و منگی پیدا می کنند و ۱۰ تا ۳۰ دقیقه پس از مصرف احساس کاهش اضطراب دارند. اما به تدریج از نظر انجام حرکات، تکلم و توانایی حل مسئله کند می شوند که کندی در پاسخ های حرکتی و شناختی می تواند توانایی فرد را در انجام دادن فعالیت های پیچیده ذهنی مانند انجام تکالیفش مختل کند.

به گفته این مشاور خانواده الگوبرداری در میان نوجوانان زیاد شده است و اغلب نوجوانان از مصرف مواد مخدر انتظار مثبت دارند به طوری که انتظار دارند با مصرف مواد از حالت ناراحتی و عصبانیت خارج شوند و حتی برخی از آن ها احساس می کنند که وارد یک گروه حمایتی یا یک باند می شوند که از آن ها حمایت می کند.

دکتر قاضی در پایان تاکید می کند که درک نوجوان و پذیرش خلقیات، سرکشی ها و هیجانات او که همگی زودگذر است، تنها راهی است که می توان او را در مواجهه با تبعات اختلالات اضطرابی کمک کرد.